De geschiedenis van Sportfondsen Nederland

In de jaren ‘20 van de vorige eeuw is overdekt zwemmen eigenlijk alleen weggelegd voor de Amsterdamse elite. Daarom bedenkt rechtenstudent Han Bierenbroodspot, samen met zijn vriend Eddie van Es, een plan om geld voor een nieuw overdekt zwembad in Amsterdam bijeen te brengen via een spaarkassysteem. Hierbij sparen leden het benodigde bedrag bij elkaar via een maandelijkse bijdrage van ƒ 2,50 (of meer), wat in twaalf jaar tijd moet leiden tot één aandeel van ƒ 360,-. Het aandeel geeft niet alleen recht op rente, maar ook een korting op de entreeprijs van het zwembad. De beheerder van de spaarkas wordt het in 1923 opgerichte N.V. de Sportfondsen.

Hoewel binnen een half jaar al 500 aandelen zijn geplaatst, gaat de kapitaalgroei toch te langzaam. De Verzekeringsbank in Amsterdam is bereid het resterende bedrag (ƒ 539.000,-) te lenen, maar wil dat het stadsbestuur van Amsterdam garant staat voor de rentebetaling. Nadat de heer Bierenbroodspot sr. -een kapitaalkrachtige ondernemer met veel bewondering voor de idealen van zijn zoon- het gespaarde bedrag aanvult tot ƒ100.000,- verklaart het stadsbestuur zich in 1927 bereid om die garantie te geven. Daarmee is de weg vrij voor de bouw van het eerste overdekte Sportfondsenzwembad.

Op zaterdag 22 juni 1929 opent het allereerste Sportfondsenbad, het huidige zwembad Amsterdam-Oost, aan de Linnaeusstraat zijn deuren. Nu kunnen niet alleen de aandeelhouders, maar ook veel Amsterdammers eindelijk genieten van een betaalbaar zwembad.

Omdat er voor officieel schoolzwemmen nog geen groen licht wordt gegeven door de Nederlandse overheid, heeft Amsterdam-Oost een eigen plan om de jeugd aan het zwemmen te krijgen. In 1932 wordt gestart met de bouw van een speciaal instructiebassin voor zwemlessen in schoolverband. Kinderen krijgen gratis zwemles en de schooljeugd kan dagelijks tussen 12:00 en 14:00 uur voor maar 25ct zwemmen. Zelfs badkleding wordt door het bad verschaft.

Zwemster Willy den Ouden vestigt op 27 februari 1936 in Sportfondsenbad Amsterdam-Oost haar legendarische wereldrecord van 1:04,6 op de 100 meter vrije slag. Een record dat pas 20 jaar later, in 1956, verbroken wordt.

Ondanks de moeilijke omstandigheden van de zware economische crisis in de jaren ‘30 slaagt N.V. De Sportfondsen erin om, met het eerste Sportfondsenbad als voorbeeld, totaal 17 nieuwe zwembaden te realiseren en te exploiteren, waaronder:

• Arnhem en Zwolle (1933)
• Breda, Schiedam en Maastricht (1934)
• Apeldoorn, Eindhoven, Haarlem, Heerlen en Venlo (1935)
• Delft (1936)
• Amersfoort, Rotterdam-Noord en Nijmegen (1937).

Het initiatief voor de Sportfondsenbaden komt vaak van plaatselijke zwemliefhebbers en -bonden, waarna Han Bierenbroodspot ingeschakeld wordt en er een plan, commissie en spaarkas komen.

Als de Tweede Wereldoorlog uitbreekt, betekent dat voor Sportfondsen -net als voor de rest van het land- een zware periode. Tribunes en doelpalen worden als brandhout gebruikt en de overdekte accommodaties, waaronder zwembaden, worden compleet leeggeroofd. Na de bevrijding rest de zware taak om de zwembaden weer in goede staat te herstellen. Natuurlijk gaan de infrastructuur en fabrieken voor, waardoor veel zwembaden lange tijd moeten wachten op herstel. Uiteindelijk verliest Sportfondsen als gevolg van de oorlog de zwembaden in Zwolle en Heerlen.

In de naoorlogse jaren is het via het spaarkassysteem gespaarde kapitaal door inflatie geen basis meer voor de benodigde investeringen. Het tijdperk van de spaarder is voorbij. De oud-spaarders krijgen de mogelijkheid hun aandelen tegen obligaties in te wisselen, met behoud van hun recht op korting op de abonnementsprijzen.

In de jaren '50 begint de Nederlandse overheid in te zien dat sportieve faciliteiten een nuttige vrijetijdsbesteding voor de jeugd vormen en bevorderlijk zijn voor de algemene gezondheid. Hierdoor groeit de vraag naar goede sportvoorzieningen. Met het toenemen van het aantal zwem-, waterpolo- en schoonspringclubs breiden de taken van de zwembaden zich steeds verder uit. Ook wordt het Mr. Bierenbroodspot’s Wedstrijd- en Trainingsfonds’ opgericht. Dit fonds heeft ten doel financiële steun te verlenen bij het organiseren van belangrijke wedstrijden en trainingen door de Koninklijke Nederlandse Zwembond (KNZB). Zo ondersteunt het fonds bijvoorbeeld het Nederlands Olympisch Comité bij de deelname aan de Olympische Spelen, waarvoor in de jaren ’50 nog geen subsidies of sponsordeals bestaan.

Eind jaren ‘60 voeren gemeenten het schoolzwemmen in, dat al sinds de oprichting in 1923 een van de doelstellingen van Sportfondsen is. Daarnaast krijgen zwembaden steeds meer een sociale functie. De bouw van sportfaciliteiten, zoals zwembaden en sporthallen, wordt op grote schaal gestimuleerd door middel van subsidies en gemeenten nemen zelf het voortouw bij de realisering ervan. De expertise van Sportfondsen wordt regelmatig geraadpleegd bij de bouw, maar nog vaker bij de exploitatie. Sportfondsen bouwt zijn dienstverleningsfaciliteiten daarom verder uit en biedt niet alleen advies en ondersteuning op gebied van bouw en techniek, maar ook ten aanzien van bijvoorbeeld opleiding, training en boekhouding.

Er ontstaan in deze periode steeds meer gecombineerde sportfaciliteiten waarbinnen het zwembad weliswaar het belangrijkste onderdeel vormt, maar ook andere -voor die tijd vernieuwende- mogelijkheden worden geboden, zoals een zonnebank of squashbaan. Steeds vaker worden de verschillende diensten van Sportfondsen ook voor deze gecombineerde sportfaciliteiten ingeschakeld.

Sportfondsen Nederland exploiteert meer dan driehonderd uiteenlopende accommodaties in Nederland: van sporthallen en zwembaden tot multifunctionele sport- en cultuuraccommodaties. Om uit te kunnen breiden, verhuist het hoofdkantoor in 2010 daarom van Amsterdam Centrum naar de Paasheuvelweg in Amsterdam-Zuidoost.

Sportfondsen is voor een belangrijk deel verantwoordelijk voor grote veranderingen in de Nederlandse (recreatie)sport en met name het Nederlandse zwemmen. Denk onder andere aan de vele (overdekte) zweminrichtingen en sport- en cultuurcentra die Sportfondsen heeft opgezet. Waar voorheen overdekt zwemmen -en dus niet alleen in de zomer- een aangelegenheid voor de ‘elite’ was, heeft Sportfondsen dat voor een grote groep Nederlanders bereikbaar gemaakt.

Ook tegenwoordig zet Sportfondsen zich nog steeds actief in om een bijdrage te leveren aan een fysiek, mentaal en sociaal vitale maatschappij. We zien dat mensen gezond leven steeds belangrijker vinden. We zien tegelijkertijd ontwikkelingen als vergrijzing, overgewicht en sociaal isolement. De missie is om samen met gemeenten en maatschappelijke partners iedereen in beweging te krijgen in een gastvrije omgeving waar elkaar ontmoeten en plezier voorop staan. Sportfondsen voor een vitaal Nederland.